Muqdisho, Soomaaliya – Ra’iisul Wasaaraha Xukuumadda Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Xamse Cabdi Barre, ayaa ku nuux-nuuxsaday muhiimadda ay leedahay in dalka la helo nidaam sharci oo qeexaya isticmaalka Internet-ka, si loo ilaaliyo danaha shacabka, amniga qaranka iyo horumarinta adeegyada dowladeed ee casriga ah.

Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegay in Internet-ku uu maanta yahay laf-dhabarta nolosha bulshada iyo horumarka dowladnimo, isagoo tilmaamay in aanay suuragal ahayn in la gaadho horumar dhammaystiran haddii aan la xakameynin, lana nidaaminin habka loo isticmaalo aaladdan muhiimka ah.

“Internet-ka wuxuu qeyb ka yahay nolosha dadka iyo adeegga dowladda, waxaana naga saaran waajib in aan dhaqangelinno shuruucda gundhigga u ah habka isticmaalkiisa, si looga fogaado khataraha ka dhalan kara,” ayuu yiri Ra’iisul Wasaare Xamse Cabdi Barre, isagoo ka hadlayey shir looga hadlayey siyaasadda dijitaalka ah ee Soomaaliya.

Ra’iisul Wasaaraha ayaa intaas ku daray in Internet-ku uusan ahayn oo keliya aalad isgaarsiineed, balse uu yahay marin ay ku tiirsan yihiin adeegyada muhiimka ah sida waxbarashada, caafimaadka, ganacsiga iyo maamulka dowladnimo. Wuxuu xusay in dowladdu ay si buuxda uga go’an tahay in ay ilaaliso xorriyadda adeegsiga Internet-ka, balse ay sidoo kale ka hortagto isticmaalka khaldan ee sababi kara khataro amni, dhaqan iyo mid bulsho.

Mudane Xamse Cabdi Barre ayaa hoosta ka xarriiqay in dowladda Soomaaliya ay ku howlan tahay diyaarinta iyo hirgelinta shuruuc casri ah oo la jaanqaadaysa heerarka caalamiga ah ee la xiriira maareynta xogta, ilaalinta xogta gaarka ah (data protection), iyo la-dagaalanka dambiyada Internet-ka (cyber crimes).

Sidoo kale, wuxuu ku boorriyay hay’adaha dowladda, shirkadaha isgaarsiinta iyo bulshada rayidka ah in ay si wadajir ah uga shaqeeyaan sidii loo xaqiijin lahaa isticmaal mas’uuliyad leh oo Internet-ka ah, taas oo ka qayb qaadanaysa amniga iyo xasiloonida dalka.

“Waxaan dooneynaa in aan dhisno bulsho si xor ah u isticmaasha Internet-ka, balse leh wacyi, aqoon iyo masuuliyad ku aaddan sida loo ilaaliyo xogtooda iyo tan qarankaba. Tani waa mas’uuliyad wadajir ah,” ayuu yiri Ra’iisul Wasaaraha.

Dowladda Soomaaliya ayaa sannadihii u dambeeyay dadaal xooggan ku bixisay horumarinta adeegyada dijitaalka ah, gaar ahaan dhismaha e-government-ka, si loo fududeeyo helitaanka adeegyada dowladeed ee muwaadiniinta. Waxaa sidoo kale socda qorshayaal lagu dhisayo xarumo amni oo lagu ilaalinayo xogaha muhiimka ah ee dowladda iyo bulshada, iyadoo la adeegsanayo tiknoolajiyad casri ah.

Ra’iisul Wasaare Xamse Cabdi Barre ayaa ku adkeeyay in dowladda ay sii wadi doonto wadashaqeynta ay la leedahay hay’adaha caalamiga ah iyo ururrada tiknoolajiyadda si loo helo taageero farsamo iyo mid sharciyeed oo kor u qaada nidaamka dijitaalka ah ee dalka.

Dhanka kale, khubaro ku takhasusay arrimaha tiknoolajiyadda ayaa soo dhaweeyay hadalka Ra’iisul Wasaaraha, iyagoo sheegay in uu yahay tallaabo muujinaysa fahamka dowladda ee dhinacyada amniga iyo maamulka xogta. Waxay sheegeen in Soomaaliya ay u baahan tahay sharciyo cad oo lagu hago isticmaalka Internet-ka, maadaama uu noqday aalad muhiim u ah bulshada iyo dhaqaalaha.

Hadalka Ra’iisul Wasaaraha ayaa imanaya xilli ay bulshada Soomaaliyeed si xawli ah ugu sii kordhayaan adeegsiga Internet-ka, gaar ahaan dhalinyarada iyo ganacsatada yaryar ee adeegsanaya aaladaha dijitaalka ah si ay u kobciyaan nolol-maalmeedkooda.

Ugu dambeyn, Ra’iisul Wasaaraha ayaa ku baaqay in dhammaan qaybaha bulshada ay kaalin ka qaataan kor u qaadidda wacyiga ku saabsan isticmaalka suuban ee Internet-ka, si looga hortago khataraha sida faafinta wararka been abuurka ah, khiyaanada onlaynka ah, iyo isticmaalka baraha bulshada ee dhaawaca midnimada iyo nabadda bulshada.

“Internet-ku waa fursad, balse haddii aan si xun loo maamulin wuxuu noqon karaa khatar. Sidaas darteed, waxaa waajib nagu ah dhammaanteen — dowlad iyo shacabba — in aan ka dhigno aalad horumar iyo isfahan, ee aan uga dhigno mid dhibaato dhalisa,” ayuu hadalkiisa ku soo gabagabeeyay Ra’iisul Wasaaraha Soomaaliya, Mudane Xamse Cabdi Barre.